04 February 2025
Zonder schaamte pauzeren, waarom rust nemen je superkracht is
Onze moderne wereld heeft ons geleerd altijd ‘aan’ te staan. Het werk gaat door, de nieuwsberichten blijven binnenstromen en de sociale media lijken nooit stil te vallen. Ondertussen voelen we ons massaal vermoeid. Veel mensen herkennen het: je slaapt langer, maar voelt je niet uitgerust. Je weekend is eigenlijk te kort om je batterijen op te laden, en een avondje zetel hangen voelt als een zeldzaam cadeau.
Waarom we altijd ‘aan’ staan
Ons activatieniveau schommelt door de dag heen, gestuurd door onze biologische klok en externe prikkels. Dit heet adaptief functioneren: ons lichaam past zich voortdurend aan om te reageren op wat nodig is.
Elk verschil in onze omgeving wekt alertheid op. Een ingebouwde veiligheidsscanner checkt of actie vereist is. Hoe gevoelig je hierop reageert, verschilt per persoon. Mensen met een hoge prikkeldrempel merken veranderingen minder snel op en gaan flexibel om met prikkels. Mensen met een lage drempel pikken de kleinste veranderingen op, hebben oog voor detail en zoeken voorspelbaarheid. Hun stresssysteem staat vaker aan.
Dit wordt ons 'orthosympathische zenuwstelsel' genoemd. Of onze interne "gas", onze motor die ons in beweging zet.
In onze huidige samenleving worden steeds meer mensen overprikkeld. Ons stressresponssysteem draait overuren door constante deadlines, een overvolle agenda en een stroom aan meldingen en nieuws. We staan chronisch in de aan-modus.
Nood aan rust
Het parasympatisch zenuwstelsel wordt ons rust- en herstelsysteem genoemd. Of onze "rem".
Wat ontbreekt, is de tegenhanger van deze actiemodus: het parasympathische zenuwstelsel. Dit systeem heeft tijd en ruimte nodig om ons lichaam te laten herstellen, zowel fysiek als mentaal.
Wanneer rust structureel ontbreekt, geeft ons lichaam signalen van overbelasting. Je bent meer vermoeid en prikkelbaar, hebt een mistig of wazig hoofd en hebt concentratieproblemen. Langdurige stress verstoort bovendien het functioneren van de hippocampus, een hersengebied dat helpt om stresssignalen uit te schakelen zodra het gevaar is geweken. Hierdoor blijft het stresssysteem actief, ook als er geen directe dreiging meer is. Tegelijkertijd wordt de amygdala, het centrum van angst en emotie, juist overactief. Het resultaat? We blijven ‘aan’ staan, vaak zonder dat we het doorhebben.
Veerkracht
Wanneer we veerkrachtig zijn is er een harmonieuze afwisseling tussen momenten van inspanning/uitdaging en herstel/rust. Ons activatieniveau wordt vlot aangepast aan de omstandigheden en schommelt daardoor doorheen de dag binnen de zone van normale activatie.
Er is met andere woorden een evenwicht tussen de ortho- en parasympathicus, onze gas en rem.
“De taak van het autonome zenuwstelsel is om ervoor te zorgen dat we overleven op momenten van gevaar en opbloeien in tijden van veiligheid. Om te kunnen overleven, moeten we bedreigingen kunnen herkennen en moet er een overlevingsrespons worden geactiveerd. Voor opbloeien is precies het tegenovergestelde nodig – het afremmen van de overlevingsrespons, zodat sociale betrokkenheid mogelijk wordt. Als we dit vermogen tot activering, remming en flexibiliteit van reageren niet hebben, maakt dat ons leven zwaar.”
– Deb Dana, LCSW
Hoe kom je uit de actiemodus?
Het klinkt misschien tegenstrijdig om even alle ballen te laten vallen en een pauze in te lassen. Want hoe kom je dan ooit door die eindeloze takenlijst heen? Doorgaan en nog harder werken lijkt vaak het antwoord: langer doorwerken, later naar bed, misschien zelfs een tandje bijsteken als het écht druk is. Uitrusten? Dat komt wel zodra alles is gedaan.
Weetje: onze toptijd of focustijd is beperkt tot ongeveer drie uur per dag? Deze tijd wordt nog korter wanneer we onze prefrontale cortex (PFC) overbelasten, bijvoorbeeld door voortdurend online te zijn of te weinig pauzes te nemen.
Steeds meer onderzoek laat zien dat regelmatig rust nemen de sleutel is tot meer productiviteit én een betere mentale en fysieke gezondheid. Het helpt je focus te herstellen, bevordert je creativiteit, verhoogt je efficiëntie, en zorgt voor meer emotionele stabiliteit. Rust nemen is dus geen tijdsverlies, maar een investering in jezelf – en je werk.
1. Plan echte pauzes in
Veel mensen vullen hun pauze met scrollen op hun telefoon of het afhandelen van nog wat taken. Hoewel dat ontspannend kan lijken, houdt het je hersenen juist actief. Kies in plaats daarvan voor een bewust pauzemoment.
Plan gedurende de dag meerdere rustmomenten in en stel jezelf in staat om bewust even te ontspannen. Wanneer je eraan wordt herinnerd kan je bijvoorbeeld een paar diepe ademhalingen vanuit je buik nemen of kort je lichaam bewegen. Dit helpt om stresshormonen af te voeren.
Een andere manier om bewust te pauzeren is door te checken of en waar er spanning in je lichaam zit. Laat je aandacht langzaam door je lichaam gaan, van je tenen tot je hoofd, alsof een camera je scant. Voel je spanning? Schud jezelf los of gebruik de methode van Jacobson: span de gespannen spieren even bewust aan en laat ze daarna helemaal ontspannen.
Hier vind je een audio om de ontspanningsoefening te proberen.
Door deze routine meerdere keren per dag te doen, geef je jezelf de kans om spanning preventief los te laten en in verbinding te blijven met je lichaam. Het helpt je te onthaasten, je grenzen te bewaken en opnieuw contact te maken met wat je echt nodig hebt.
2. Minimaliseer prikkels
Beperk het aantal meldingen op je telefoon en stel vaste momenten in om het nieuws of sociale media te checken. Vermijd bijvoorbeeld het lezen van zwaar nieuws vlak voor het slapengaan. Je hoeft niet alles te volgen om betrokken te blijven.
3. Verander je mindset over rust
Rust nemen is geen zwaktebod. Integendeel: het is je superkracht!
Rust normaliseren
Wist je dat Japan een eeuwenoude traditie heeft genaamd Inemuri? Dit betekent letterlijk "slapen terwijl je aanwezig bent". Openbare dutjes tonen toewijding, een teken dat iemand zo hard werkt dat ze rust pakken waar het kan.
Wat we nodig hebben, is een nieuwe kijk op rust. Het moet niet langer gezien worden als iets voor ‘later’ of ‘als je tijd hebt’, maar als een vast onderdeel van je dag. Dit vraagt om een bredere cultuuromslag, waarin rust nemen wordt gewaardeerd in plaats van veroordeeld.
Binnen loopbaanbegeleiding worden loopbaanvragen omtrent (te) hoge werkdruk, stress, signalen van burn-out of werkhervatting na burn-out zorgvuldig onder de loep genomen. Ben je benieuwd hoe een traject eruitziet? Op de pagina ‘loopbaanbegeleiding’ vind je meer info terug.
